Linux Temel Bilgiler

                                   

                                    GNU/Linux

Bir işletim sistemi çekirdeğidir. 1991 yılında linus torvalds tarafından kodlanmıştır.

Linux işletim sistemi mimarisi:

                                                                                     

 

      

Hardware: bilgisayarımızın donanım parçalarına verilen isimdir. CPU, GPU, bellek … Bu bileşenler işletim sistemimizin fiziksel hattını oluşturur. Bu fiziksel hattın işletim sistemi tarafından dolayısıyla kullanıcı tarafından kullanılabilmesi için bazı ara birimlere ihtiyaç duyar işte driverlar bu işe yaramaktadır.

Kernel: işletim sistemi çekirdeğidir. Hardware ile applicatin programs arasında köprü vazifesi görür. Yani bilgisayarımızın fiziksel parçalarını işletim sistemine tanıtılmasını sağlar dolayısıyla bu bileşenlerin bu bileşenler bizler tarafından kullanılmasında rol oynar.

-       İşletim sistemi üzerinde bellek, süreç, proces yönetimi, giriş-çıkış (input-output) gibi aksiyonların yönetimini sağlar.

-       İşletim sisteminin kalbidir

-       İşletim sistemlerin kendilerineözgü kernelleri vardır.

     

     Shell (kabuk): Shell, kullanıcıların işletim sisteminin kullandığı çeşitli komutların girildiği ve bu komutları işletim sistemine iletildiği bir arayüzdür.

hardware, Shell, kernel, varsa işetim sistemi kullanılabilir.

Kernel gibi çeşitli Shell ara yüzleri versiyonları vardır bunlardan en çok kullanılan bash tır.
Bash ön tanımlı olarak kali linuxta gelmektedir.

-       Terminal Shell değildir Shell i kullanmamız için arada kalan bir ara yüzdür bir tür emilatördür. Terminalde girdiğimiz komutlar Shell üzerinde çalışmaktadır ve ilgili proceslere iletilmektedir.

Linuxta Dizin Yapısı:

İşletim sisteminin bir disk üzerindeki bölümleri takip etmek amacıyla oluşturulmuş yöntemdir.

  

/bin: kullanıcı ve sistem yöneticisine ait bazı çalıştırılabilir (execute) dosyalar bulur.

/etc: içerisinde konfigürasyon dosyaları vardır.

/dev: içerisinde aygıt dosyaları vardır cdroom gibi

/proc: süreç ile ilgili dosyaları barındırır

/var: log mesajlarını bulnmaktadır

/usr: bazı paylaşılan dosyalar bulunur

/home: sistemi o an kullan kullanıcının dosyalarının barındığı yer

/boot: işletim sistemi çalışmaya başladığı anda yüklenen ilk dosyaları temsil eder boot dizini silindiği zaman işletim sistemi çalışmayacaktır.

/lib: işletim sisteminin kütüphanelerinin barıdığı dizin.

/opt: kendi kütüphane dosyaları ile gelen uygulamaların kütüphane dosyalarının saklandığı dizin

/mnt: geçici mount edilmiş (harici takılın bellekler ) dosya sistemlerinin mount edildiği yer

/media: usb, harddisk, taktığımızda buraya bağlanan media dosyalarının olduğu dizin
/srv: servis dosyalarının bulunduğu dizin

/tmp: geçici dosyaların bulunduğu dizin

/ :  kök dizin   

Linux kullanıcı yönetimi:

Linuxta birden fazla kullanıcı aynı anda veya farklı zamanda oturum açabilmektedir buna multiuser özelliği denir.

useradd                             kullanıcı ekler

userdel                            kullanıcı siler

örnek;
useradd –m  –g grupadı –G diğergrupadı –s kullanılanshell kullanıcıadı

                                                  

          oluşturulacak                                       hangi Shell
         kullanıcı için                                  olduğunu bulmak için
         bir home                                        terminale echo $shell yazılır
         dizini oluşturur

                             oluşturulan kullanıcının
                            grubunu belirler

sadece bu komut ile kullanıcı oluşmaz çünkü kullanıcya bir parola belirlememiz gerekir.
passwd parolayıyaz

Kullanıcı İzinleri:

Linuxta 3 çeişt izin vardır bunlar;

1-    Read (r)

2-    Write (w)

3-    Execuite (x)

Bu izinlerin bir sayısal değer karşılığı vardır bunlar;

Read -> 4                               Write ->2          Execute ->1

Toplam sayısal değer ise 7 dir.

         

              chmod komutu ile dosya izinleri kontrol edilir yani izin verilir , verilen izin geri                                                                         x            alınır. Kullanımı; chmod +421 dosyaadı     -> tam izin verilir.

Linuxta kritik dosyalar:

 

/etc/passwd             bu dosya kullanıcı bilgilerini saklar

/etc/shadow            bu dosya kullanıcı parola özetlerini (hash) saklar

/etc/sudoers           bu dosya sudo yetkisinin kime verileceği konfigürasyonun ayarlandığı dosyadır.  

Linux process (süreç) yönetimi:

-       Çalışmakta olan program parçasına süreç denir

-       Her sürecin kendisine ait unique bir ID si vardır (PID)

-       Linuxta aynı anda birden fazla kullanıcı için birden fazla süreç çalışabilir.

-       Çalışan süreçleri görmek için komut; ps

-       Çalışan bir process sonlandırmak için komut; kill kullanımı  kill –g PID yazılır

Linuxta paket yönetimi ;

Paket: linıx işletim sistemi üzerinde programların bizim kullanabilmemiz için derlenmiş hallerine paket denilmektedir windowstan örnek verecek olursak program kurarken next next diye bastığımız sayfalar birer pakettir.

    Çeşitli Linux dağıtımları için farklı paket türleri vardır ve çoğunlukla farklı dağıtımlardaki paketler kendi dağıtımlarına özgüdür bu sebeple, aynı paketler farklı dağıtımlarda genellikle kurulamaz yani debian a özgü olan bir paket ubuntuya kurulamaz

 

Debian işletim sisteminde  dpkg paket yükleyicisi  kullanılır, deb uzantılı paketlerin çalıştırılmasındakullanırlır.

-       debianda deb uzantılı bir paket yüklemek için;
dpkg –i paketadı

-       yüklü bir paketi silmek için
dpkg –r paketadı

-       sistemimizde yüklü olan oaket adlarını görmek için
dpkg –ı

 

   apt, dpkg yükleyicisini yönettiğimiz paket yöneticisidir. APT kullanılarak, spkg ile yapabileceğimiz bir çok işlemi kısaltmaktayız

-       paket yöneticisinin paketleri yüklediği veri tabanını güncellemek için;
apt update

-       sistemde yüklü olan tüm paketleri güncellemek için
apt uprade

-       apt ile paket yüklenmesi;
apt install paketadı

-       apt ile paket kaldırmak için
apt remove paketadı

  

      Depondency: bir paketi kurmamız için gereken diğer paketlere olan bağımlılıktır.

    

      Repository: paket yöneticimizin paketleri yüklemek için kullandığı depolardır. Zaman zaman paketleri, kaynak kodları, derleyerek kurmamız gerekebilir ekstra repositoryler sayesinde standartın dışında çeşitli programlar yüklemekteyiz

Linuxta Sistem İzleme:    

-       kullanılan  diskin durumunu görmek için df veya fdisk komutları kullanılır

-       Ram durumunu görmek için free komutu kullanılır veya meninfo dosyası içerisinde görebiliriz cat/proc/meninfo

-       CPU durumunu gözetlemek için iki farklı komut vardır bunlar; umstat ve top komutlarıdır.

Ağ izleme:

-       Netsat komutu ile ağ üzerindeki bütün işlemleri gösterir parametreleri
-t tcp bağlantılarını gösterir
-u UDP bağlantılarını gösterir
--route route tablosunu gösterir
-s ağ isteklerini gösterir